Przemysł

ur. 1258 r., zm. 01.01.1970

ur. pom. 1258 a 1268 r. Najmłodszy syn księcia opolsko-raciborskiego Władysława i księżniczki wielkopolskiej Eufemii. Po śmierci ojca w 1281 lub 1282 r., opiekę nad nim sprawował starszy brat Mieszko cieszyński. 7 V 1286 r. obydwaj synowie Władysława wystawili dokument, na mocy którego wyznaczyli Racibórz miejscem sądu wyższej instancji dla wszystkich osad w księstwie, lokowanych na prawie flamandzkim. Wydany przywilej był prawdopodobnie formą zachęty dla raciborzan do popierania biskupa wrocławskiego Tomasza II, który w latach 1285-1287, niewątpliwie za zgodą Mieszka i Przemysła, schronił się w mieście w obawie przed władcą śląskim Henrykiem IV Probusem. Epilogiem całej sprawy było oblężenie Raciborza przez wojska księcia Henryka IV i niespodziewane pojednanie się tego ostatniego z odważnym biskupem w pobliżu kościoła p.w. Św. Mikołaja na Starej Wsi. Kilka lat później miasto zostało ponownie zaatakowane, tym razem przez zagadkowych Scytów, prawdopodobnie Rusinów i Tatarów, którzy jednak przepędzeni zostali przez mieszczan, jak również św. Marcelego, który ukazać się miał na obłokach z maczugą w ręku i wywołać panikę wśród najeźdźców - 16 I 1290 r. Wdzięczny Przemysł, odwzajemniając się raciborzanom za bohaterską obronę miasta, nadał im spory kompleks leśny w pobliżu Raciborza. Syn Władysława rządził już wtedy samodzielnie, tytułując się „dux Opolensis et dominus Ratiboriensis” (książę opolski i pan raciborski). Od 1293 r. w tytulaturze Przemysła zaszła zmiana. Na dokumencie występuje już jako „dux Ratyboriensis” (książę raciborski). Jego władztwo obejmowało również Rybnik i Żory. Jak wynika z aktualnego stanu badań, władca Raciborza nigdy nie złożył hołdu lennego, rządzącemu w Czechach, Wacławowi II. Dał się poznać jako władca wyjątkowo życzliwy względem Kościoła. Jeszcze w okresie współrządów z Mieszkiem, 13 XI 1288 r., wystawił dyplom prawny, zwalniający mieszkańców wsi Krowiarki, Radoszowy koło Rybnika i Książenice, należących do klasztoru norbertanek w Czarnowąsach koło Opola, z wszelkich podatków i danin na rzecz dworu książęcego. Sprawując już samodzielną władzę w księstwie, 1 VIII 1295 r., ufundował poza murami Raciborza klasztor bożogrobców, zajmujący się szpitalnictwem wśród ubogich. Kilka lat później, 1 X 1299 r., zjawił się osobiście w otoczeniu swoich dostojników w czasie obrad dominikańskiej kapituły prowincjonalnej w klasztorze p.w. Św. Jakuba, oświadczając, iż postanowił założyć w Raciborzu żeński dom zakonny. Wspomnianą datę przyjmujemy za początek procesu fundacyjnego klasztoru dominikanek p.w. Św. Ducha. Jego przeoryszą została córka księcia Eufemia (Ofka), uchodząca za osobę świątobliwą. 9 IV 1306 r. konwent dominikanek w Raciborzu otrzymał wyjątkowy immunitet, zwalniający siostry z obowiązku dostarczania na potrzeby dworu książęcego wozów, nawet w razie wojny obronnej. Dbał o miasto. Oprócz wspomnianych wcześniej przywilejów z 1286 r. i 1290 r., nadał również inne. 18 X 1293 r. potwierdzając nadania swojego ojca, przyznał imiennie wyliczonym kupcom raciborskim monopol na sprzedaż swoich towarów w obrębie jednej mili. Zezwolił ponadto, 26 V 1294 r., na utworzenie za murami miasta, w pobliżu bramy zwanej Odrzańską, osady o nazwie Nowe Miasto, którą uposażył pastwiskiem na prawym brzegu Odry. 17 VI 1299 r. wystawił dokument, na mocy którego zmienił ustrój Raciborza, nadając mu na miejsce prawa flamandzkiego, prawo magdeburskie. Z jego polecenia utworzono wówczas 5-osobową radę miejską (nominalnie 6 rajcą był sam książę) oraz 7-osobowe kolegium ławników. Kadencja władz samorządowych miała trwać tylko rok. Znawcy dyplomatyki powątpiewają jednak, czy dokument, opatrzony datą 17 VI 1299 r., jest autentyczny. Niemniej, gdyby nawet uznać go za późniejszy falsyfikat, jego treść bez wątpienia oddaje stan prawny ustroju miejskiego Raciborza, jaki wytworzył się na przełomie XIII i XIV w. W czasach Przemysła, na pergaminach raciborskich pojawiły się po raz pierwszy pieczęcie z herbem miasta przedstawiające, pół-orła i pół-koła. Władca raciborski zmarł 7 V 1306 r. Zwłoki księcia pochowano w klasztorze dominikańskim w Raciborzu, ewentualnie w kaplicy zamkowej p.w. Św. Tomasza Kantauryjskiego, którą ufundował po 1287 r. na Ostrogu.

Norbert Mika