Alojzy Swoboda

ur. 20.06.1873, zm. 17.08.1942

Urodził się 20 czerwca 1873 r. w Turzy Śl. Z domu rodzinnego wyniósł wychowanie w duchu polskości. Z zawodu był górnikiem. W wieku 24 lat ożenił się z Marianną z domu Hetmaniok, z którą zamieszkał w Radlinie.

Udzielał się społecznie. Pomagał innym w pisaniu m.in. wniosków do niemieckich urzędów, dawał również porady prawne w sprawach majątkowych, ubezpieczeniowych i odszkodowawczych. Wraz z Leopoldem Zarzeckim w 1893 r. założył w Radlinie Towarzystwo św. Barbary. Jego głównym celem było pielęgnowanie polskich obyczajów, tradycji i kultury. Na czele Towarzystwa stanął właśnie Alojzy Swoboda.

Od 1898 r. chroniąc się przed prześladowaniami ze strony niemieckich władz na Śląsku, wraz z rodziną przeniósł się do Westfalii. W 1902 r. wrócił do Radlina. 11 listopada 1918 r. stanął na czele radlińskiej Polskiej Rady Robotniczej. Rada Robotnicza w Radlinie działała zarówno na terenach dzisiejszej dzielnicy Wodzisławia Śląskiego – Radlina II, jak i w części współczesnego miasta Radlin. Rada jako jedyna na Górnym Śląsku proklamowała Polską Republikę Radlińską. Władze powiatowe w Rybniku z Hansem Lukaschkiem na czele ostro wystąpiły przeciwko republice i wysłały raport do Wrocławskiej Rady Ludowej o zainteresowanie się wypadkami w Radlinie oraz przeciwdziałanie wyłonionym tam władzom polskim.

18 stycznia 1919 r. Swoboda wstąpił do Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska (POW) w Rydułtowach. Był współzałożycielem jednostki POW w Radlinie przy Zakładzie Towarzystwa Śpiewu Jadwiga i Towarzystwa Gimnastyków Sokół. Brał udział w I powstaniu śląskim jako dowódca drużyny. W II powstaniu był komendantem drużyny wartowniczej w Radlinie, a w III powstaniu został dowódcą plutonu wartowniczego. W okresie przed plebiscytem jako mówca objeżdżał okoliczne wioski, agitując za Polską. Był przewodniczącym komisji plebiscytowej ze strony polskiej w Radlinie podczas plebiscytu 20 marca 1921 r.

Zmarł 17 sierpnia 1942 r. w przekonaniu, że hitlerowskie Niemcy przegrają II wojnę światową, a cały Śląsk z ziemią opolską wróci do Polski. Za udział w III powstaniu otrzymał Krzyż Powstańczy i Gwiazdę Śląska. Z kolei w darze wdzięczności od mieszkańców Radlina otrzymał honorowy tytuł „Król polski”.

Justyna Koniszewska

Autorka korzystała m.in. z publikacji „Radlin Dolny i Górny. Powstania śląskie i plebiscyt” autorstwa Pawła Gleńska.