Nowiny.pl
Nowiny.pl Regionalny Portal Informacyjny. Codzienny serwis newsowy z terenu Subregionu Zachodniego woj. śląskiego (powiat raciborski, wodzisławski, rybnicki, jastrzębski i żorski).
JastrzebieOnline.pl
JastrzebieOnline.pl JastrzebieOnline.pl to najczęściej odwiedzany portal z Jastrzębie-Zdroju. Codziennie tysiące mieszkańców miasta dowiaduje się od nas o wydarzeniach dziejących się w Jastrzębiu.
eZory.pl
eZory.pl eZory.pl to nowy portal o Żorach stworzony z myślą o dostarczaniu najświeższych i aktualnych informacji lokalnych dla mieszkańców Żor, dotyczących wydarzeń kulturalnych, społecznych, sportowych oraz ważnych informacji miejskich.
AgroNowiny.pl
AgroNowiny.pl Regionalny portal dla rolników. Najnowsze Wiadomości dla rolników, ceny i fachowe porady. Produkcja rolna, hodowla, uprawy, aktualne cenniki rolnicze, technika rolnicza, prawo i agrobiznes.
HistoriON.pl
HistoriON.pl HistoriON to portal dla pasjonatów lokalnej historii. Odkryj fascynującą historię naszego regionu - ciekawe artykuły, wydarzenia, ikony PRL-u, kartka z kalendarza, bohaterowie lokalni, ludzie tej ziemi i biografie na nowym portalu HistoriON.pl
Praca.nowiny.pl
Praca.nowiny.pl Regionalny serwis z ogłoszeniami o pracę oraz informacjami w rynku pracy. Łączymy pracowników i pracodawców w całym regionie.
RowerON
RowerON Projekt „RowerON – wsiadaj na koło, będzie wesoło” to promocja regionu, jego walorów przyrodniczo-kulturowych, infrastruktury rowerowej oraz zachęcenie mieszkańców do aktywnego i zdrowego spędzania czasu.
InspiratON
InspiratON Projekt edukacyjno-medialny „InspiratON – Czas na Zawodowców”, który pomaga uczniom wybrać dobrą szkołę, ciekawy zawód, a potem znaleźć pracę lub założyć własną firmę.
Kupuję - smakuję
Kupuję - smakuję Projekt „Kupuję - smakuję. Wybieram polskie produkty” promujący lokalnych i regionalnych producentów żywności oraz zakupy polskich produktów.
Sport.nowiny.pl
Sport.nowiny.pl Serwis sportowy z regionu. Piłka nożna, siatkówka, koszykówka, biegi. Wyniki, tabele, zapowiedzi.
Sklep.nowiny.pl
Sklep.nowiny.pl Sklep.Nowiny.pl powstał w odpowiedzi na coraz szersze potrzeby naszych czytelników i mieszkańców regionu. Zapraszamy na zakupy wyjątkowych limitowanych produktów!
Instytut Rozwoju Inspiraton
Instytut Rozwoju Inspiraton Instytut powołaliśmy do życia w odpowiedzi na rosnące zapotrzebowanie na przystępne kursy online rozwijające kompetencje zawodowe. Naszą misją jest tworzenie kursów wspierających rozwój kariery naszych kursantów.

Żory w świetle urbanistów – planowanie miasta w epoce PRL. Cz. 1

Żory po zakończeniu II wojny światowej przedstawiały nędzny obraz. Duża skala zniszczeń w tkance miejskiej. W wielu przestrzeniach choć społeczność miejska wykazywała się dużym zaangażowaniem w życiu ekonomicznym, to jednak był to świat w dużej mierze miasta o dawnym kupiecko-rzemieślniczym charakterze, z dość symbolicznym przemysłem w tle. Już sam fakt tworzenia połączeń kolejowych z dużym opóźnieniem w stosunku do odwiecznego rywala – czyli Rybnika, wiele dawał do myślenia.

Żory w świetle urbanistów – planowanie miasta w epoce PRL.  Cz. 1

Żory w świetle urbanistów – planowanie miasta w epoce PRL. Cz. 1

Pierwsza dekada powojenna naznaczona była odbudową dawnej zabytkowej tkanki urbanistycznej i przywróceniem podstawowych funkcji miasta. Niemniej z nastaniem epoki Gomułki, realizując wcześniejsze plany stworzenia z regionu kolejnego zagłębia węglowego, objęto planami przekształceń znaczną część ograniczonego już powiatu rybnickiego, który miał być konkurencją do planów górniczych powiązanych z Jastrzębiem i pobliskim Wodzisławiem Śląskim. Rybnicki Okręg Węglowy w skrócie ROW stał się kolejnym projektem, który na ponad ćwierćwiecze miał dominować w przestrzeni regionu.

W ówczesnej rzeczywistości, a dokładnie połowie lat sześćdziesiątych XX w. (przypomnę czas obchodzenia milenium istnienia państwa polskiego, bardzo mocno akcentowanego przez władze PRL), jednym z sposobów uczczenia propagandowego tej rocznicy było planowanie wielkich przekształceń urbanistycznych. Wówczas to znaczącą komórką w strukturach Prezydium Powiatowej Rady Narodowej była Miejska i Powiatowa Pracownia Urbanistyczna w Rybniku. W styczniu 1966 roku ukazał się w postaci druku w nakładzie 200 egzemplarzy „Biuletyn informacyjny zamkniętego pokazu miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego Miejskiej i Powiatowej Pracowni Urbanistycznej - Rybnik, Wydanie jednorazowe”. Podstawa wyjściową do opracowania niniejszego biuletynu stały się „Studium lokalizacyjne” dla obszaru ROW z 1959 roku oraz o kilka lat młodszy „Plan zagospodarowania przestrzennego miast i osiedli ROW” (1962 r.). Procownia urbanistyczna, która podjęła się tak dużego przedsięwzięcia jeszcze w 1960 roku zatrudniała 6 osób, by w pięć lat później liczyć już 15 pracowników. Na czele zespołu inżynierów urbanistów stał kierownik pracowni mgr inż. arch. Marian Maćkowiak. Pracownia urbanistyczna, której działalność koncentrowała się w latach 1961-1965 na obszarze ówczesnego powiatu rybnickiego wyjątkowo objęła swym zasięgiem Pszów i Radlin funkcjonujące w granicach ówczesnego powiatu wodzisławskiego. Do końca września 1964 roku ukończono i zatwierdzono plany miejscowe 27 wiejskich jednostek osadniczych, a do lipca 1965 roku zakończono prace nad dokumentacją 8 planów miejscowych miast (w tym wspomniane dwa powiatu wodzisławskiego).

Doborowe towarzystwo

Niewątpliwie Żory, jedno z miast powiatu, znalazło się w elitarnej grupie trzech podmiotów. Jak piszą autorzy opracowania: „Tematycznie można je podzielić na miasta o dużej dynamice wzrostu jak: Rybnik, Żory, Knurów, gdzie podstawowym zagadnieniem było wytypowanie najwłaściwszych kierunków rozwoju miasta w aspekcie zagadnień ekonomicznych, komunikacyjnych i przestrzennych […]”. Jednym z istotnych wniosków ogólnych wynikających z opracowań projektowych było wprowadzenie, cytuję: „intensywnego rozwoju miast Knurowa, Żor, Rybnika, przewidzianych do przejęcia funkcji głównych ośrodków mieszkalno-przemysłowo-administracyjno-usługowych powiatu”. Jak można zauważyć rola Żor w tym zespole była równorzędna względem większego Rybnika i nieco skromniejszego Knurowa. Co ważne Rybnik i Żory jako jedyne charakteryzowano jako ośrodki, których program rozwoju pokrywał się „z potrzebami jakie wynikają z zadań perspektywicznych […]”.

Żory w ujęciu regionalnym

Każde z miast opisanych w tym biuletynie miało swoje dwie karty. Pierwszą stanowiły dane merytoryczne do zagospodarowania przestrzennego–etapowego za lata 1966-70 i perspektywicznego 1980 r. Druga z kart to schemat kompozycyjny w skali 1:20000 w barwnej wersji. Najbardziej interesujące są dane zawarte w zestawieniu tabelarycznym ujęte w klamry czasowe lat 1960, 1970 i 1980. Pierwsza z dat opatrzona jest w poszczególnych rubrykach danymi realnymi, zebranymi na poczet tego opracowania. Daty w interwałach dziesięcioletnich zawierają szacunkowe dane, jakie w założeniach powinny być spełnione w tym czasie. Oczywiście były to informacje, które nie obejmowały jakichkolwiek sytuacji wyjątkowych, jak zdarzenia kryzysowe, a tych w wymienionym okresie było kilka (1968, 1970, 1976 i 1980 r.). Projekty planów dla miasta Żory zostały przygotowane w 1961 roku, a zatwierdzone w lipcu 1962 roku. Całość została zatwierdzona w Dzienniku Urzędowym PWRN Katowice w 1963 roku. Co rzuca się w oczy we wstępnej analizie dokumentacji, to stwierdzenie, że Żorom przydano cel w postaci zaplecza mieszkaniowego dla okolicznych kopalń, zatem jako czynnik miastotwórczy przyjmowano uruchamiania nowych kopalni węgla kamiennego.

6 komentarzy

Śledź tę dyskusję
Zapoznaj się z regulaminem
zaloguj się lub załóż konto, żeby zarezerwować nicka [po co?].
~tryb122 (188.137. * .64) 18.04.2021 16:55

Jeszcze zapomniałem o Hotelu Diament w Jastrzębiu - w czasach PRL największym hotelu w regionie. Szkoda, że Jastrzębie pozwoliło sobie go zburzyć ale przynajmniej został jako wspomnienie. W Żorach nie ma nawet czego wspominać bo z premedytacją lub bez niech nie chciano tam nigdy niczego większego budować.

~tryb122 (188.137. * .64) 18.04.2021 16:52

Autor lubi przedstawiać Żory jakie miały być - ale nigdy nie pisze co z tego wyszło, a co wyszło wszyscy widzą. Z okresu przedwojennego z ładnych budynków ostał się tylko kościół, a z okresu PRL największy obiekt czyli kopalnia już nie istnieje. W zasadzie poza blokami nie można mówić o jakimkolwiek wzroście urbanistycznym. Może urbaniści chcieli zrobić coś lepszego z Żor ale wyszło im tylko blokowisko? A może nawet nie próbowali? To w innych okolicznych miastach PRL wystawiła pokaźne czy nietuzinkowe obiekty jak np. w Rybniku: Teatr Ziemi Rybnickiej, budynek KBO, okrąglak, DH Hermes czy monumentalny szpital wojewódzki, w Jastrzębiu: Szpital Górniczy czy halę sportową, a w Wodzisławiu Raj dziecka. W Żorach doszło jedynie do budowy bloków bo Żory miały pełnić tylko rolę sypialnianą, a nie czymkolwiek się wyróżniać.

~KUKUnaMUNIU (178.36. * .82) 18.04.2021 15:31

~empe (195.189. * .57) z całym szacunkiem dla publiczności, ale czy parę nazwisk i kilka danych z roczników statystycznych to na pewno artykuł o urbanistyce?

~Jano1 (185.34. * .243) 18.04.2021 13:19

Teraz w Żorach jest urbanistyczny chłam każdy h.. na swój strój

~UrbanCity (31.0. * .73) 17.04.2021 13:02

Urbaniści PRL bardzo skrzywdzili Żory, planując tam najbrzydsze blokowisko w Polsce. Nigdzie w Polsce nie znalazłem blokowisk położonych w szczerym polu. Dwa bloki i łąka, trzy bloki i łąka. Koszmar.

~empe (195.189. * .57) 17.04.2021 11:53

Bardzo syntetyczny i kompetentny artykuł